Działalność PCK podczas Powstania Warszawskiego

W pierwszych dniach Powstania Warszawskiego „Brandkommando” podpaliło gmach, w którym mieścił się Zarząd Główny PCK  i siedziba Biura Informacyjnego (ul. Smolna 17). Spłonęła cała dokumentacja gromadzona od 1919 r., ponad  milion kart.

Po kilku dniach pracownicy Biura rozpoczęli, w różnych dzielnicach, pracę polegającą na tworzeniu ewidencji rannych, zabitych lub zmarłych, sporządzaniu planów sytuacyjnych grobów na ulicach, zbieraniu depozytów oraz materiałów ewidencyjnych ze szpitali PCK. Jednocześnie spełniali zadania pań szpitalnych, rejestratorek i informatorek. Podejmowali też próby poszukiwania osób zaginionych, których personalia podawane były w gazetkach bądź przekazywane przez pocztę harcerską.

W zależności od walk powstańczych pracownicy Biura Informacyjnego wraz z dokumentami przenosili się w różne miejsca aż do 21.10.1944 r., kiedy Zarząd Główny PCK i Oddział Biura Informacyjnego wraz z całym zgromadzonym materiałem ewidencyjnym i depozytami opuścili wymarłą Warszawę.

Po wyzwoleniu Warszawy zebrane w czasie powstania dokumenty były często podstawą do przeprowadzanych ekshumacji, w których uczestniczyły protokolantki PCK. Opracowany został również system identyfikacji zwłok na podstawie tzw. znaczków PCK – małych metalowych blaszek z numerem zwłok.

Zbierana oraz tworzona przez pracowników dokumentacja stanowi unikatowy zbiór potwierdzający dramat walczącego miasta. Przez wiele lat była jednym z nielicznych źródeł potwierdzania losów ofiar powstania.

Zniszczenie archiwum tworzonego od 1919 r. było niepowetowaną stratą w historii Biura Informacji i Poszukiwań PCK, gdyż spalonych dokumentów nie można było odtworzyć.